Le Figaro Artistique

Geplaatst op 28 mei 202028 mei 2020 door Danny Habets

Kleine Bellettrie Serie – een bibliografie

Inleiding

Bij het samenstellen van de bibliografie van de Grote Bellettrie Serie komt men algauw ook in aanraking met de Kleine Bellettrie Serie, vooral omdat er enkele uitgaven zijn verschenen die men tot beide series zou kunnen rekenen: vanwege eerdere uitgave en formaat tot de Kleine, en vanwege de gekleurde omslagen tot de Grote. Als bijvangst van voorgaande onderzoekingen bied ik hieronder een lijst aan van de Kleine Bellettrie Serie, die een stuk beknopter is dan die van de Grote Bellettrie Serie.

Kenmerkend voor de Kleine Bellettrie Serie zijn de crèmekleurige omslagen met variatie in de kleur en uitlijning van de auteursnaam en titel. Ze zijn daarmee soberder en veelal een stuk dunner dan hun grote broers. De omslagen zijn gevoelig voor verkleuring.

Verantwoording

De Kleine Bellettrie Serie verscheen van 1969 tot en met 1986. Vanaf ca. 2000 heeft de uitgeverij, enigszins misleidend, opnieuw een reeks boekjes uitgebracht onder deze serienaam. Een deel daarvan is een herdruk van oudere titels, een deel nieuwe titels of vertalingen. In onderstaande lijst beperk ik mij tot de 30 titels die in de oorspronkelijke reeks zijn verschenen. In onderstaande lijst is alleen de eerste druk van de gebonden uitgave opgenomen.

Ik verzamel zelf deze serie niet en beschik slechts over een enkel deel (men moet ergens zichzelf beperken). De lijst is dus tot stand gekomen op basis van desk research. Voor de gebruikte bronnen, zie de verantwoording in de bibliografie van de Grote Bellettrie Serie.

De lijst

Babel, Isaak, Toneel. Vertaald uit het Russisch door Charles B. Timmer, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1969. 1e druk – gebonden, 135p.

Berge, H.C. ten, Gedichten. Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1969. 1e druk – gebonden, 132p.

Berge, H.C. ten, Matglas. Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1982. 1e druk – gebonden, 96p. – Gewijzigde 2e druk van Een geval van verbeelding.

Bloem, J.C., Poëtica. Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1969. 1e druk – gebonden, 84p.

Boutens, P.C., Vergeten liedjes. Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1970. 1e druk – gebonden, 71p.

Canetti, Elias, Het andere Proces. Kafka’s brieven aan Felice. Vertaald uit het Duits door Theo Duquesnoy, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1971. 1e druk – gebonden, 133p. – Herziene, 2e druk in 1982.

Canetti, Elias, Stemmen van Marrakesch. Kanttekeningen bij een reis.. Vertaald uit het Duits door Theo Duquesnoy, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1969. 1e druk – gebonden, 110p.

Gombrowicz, Witold, De rat. Vertaald uit het Pools door Paul Beers, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1971. 1e druk – gebonden, 136p. – Vertaling van een selectie uit Bakakai, 1957. Oorspronkelijke Nederlandse uitgave bij Polak & Van Gennep, 1967.

Gombrowicz, Witold, Met voorbedachten rade. Vertaald uit het Pools door Paul Beers, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1969. 1e druk – gebonden, 133p.

Grenier, Jean, De eilanden. Vertaald uit het Frans door Mechtilt Greiner, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1979. 1e druk – gebonden, 103p. – Voorwoord van Albert Camus.

Hoffmanstal, Hugo von, De vrouw zonder schaduw. Vertaald uit het Duits door Jacques Hamelink, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1972. 1e druk – gebonden, 181p.

Hooft, P.C., Sonnetten. Reden vande Waerdicheit der Poesie. Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1971. 1e druk – gebonden, 99p.

Huysmans, J.-K., Op drift. Vertaald uit het Frans door Wim Raven, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1979. 1e druk – gebonden, 74p. – Ongewijzigde herdruk in 1980.

Kalidasa, Wolkbode & Kringloop der jaargetijden. Vertaald uit het Sanskrit door J. Loman, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1971. 1e druk – gebonden, 89p. – Oorspronkelijke uitgave van deze vertaling van Wolkbode in 1954.

Khayyam, Omar, Rubaiyat. Honderd kwatrijnen van Omar Khayyam. Vertaald uit het Perzisch door P.C. Boutens, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1969. 1e druk – gebonden, 108p. – Oorspronkelijke uitgave Van Dishoeck, 1913 en 2e druk in 1919. In de Kleine Bellettrie Serie 2e druk in 1981, herzien t.o.v. 1969.

Laforgue, Jules, Hamlet. of de gevolgen der kinderliefde. Vertaald uit het Frans door J. Slauerhoff, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1970. 1e druk – gebonden, 47p.

Mallarmé, Stéphane, Gedichten. Vertaald uit het Frans door Paul Claes, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1986. 1e druk – gebonden, 86p.

Michelangelo, Sonnetten. Vertaald uit het Italiaans door Frans van Dooren, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1986. 1e druk – gebonden, 109p.

Musil, Robert, Drie vrouwen. Vertaald uit het Duits door Jacques Hamelink, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1969. 1e druk – gebonden, 121p.

Oudshoorn, J. van, Bezwaarlijk verblijf. Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1969. 1e druk – gebonden, 215p. – Uitgegeven naar het handschrift, toegelicht en van een levensschets voorzien door W.A.M. de Moor. – Oorspronkelijke uitgave Athenaeum-Polak & Van Gennep, 1965 (in de reeks Kartons).

Petrarca, Francesco, Sonnetten. Vertaald uit het Italiaans door Frans van Dooren, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1979. 1e druk – gebonden, 108p. – In 1981 verscheen een 2e, herziene druk.

Plato, Het Symposium. Een gesprek over de liefde. Vertaald uit het Grieks door D. Loenen, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1970. 1e druk – gebonden, 104p. – Dit is de 3e druk van deze vertaling, 1e druk in de Kleine Bellettrie Serie.

Presser, J., Orpheus en Ahasverus. Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1969. 1e druk – gebonden, 80p. – Dit is de 4e druk van deze titel, maar 1e druk in Kleine Bellettrie Serie.

Roth, Joseph, Biecht van een moordenaar. Vertaald uit het Duits door Theo Duquesnoy, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1971. 1e druk – gebonden, 174p.

Schendel, Arthur van, Zes vertellingen. Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1969. 1e druk – gebonden, 86p.

Shakespeare, William, Sonnetten. Vertaald uit het Engels door W. van Elden, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1986. 1e druk – gebonden, 160p.

Verspoor, Dolf, Folgore’s maanden. Vertaald uit het Italiaans door Dolf Verspoor, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1970. 1e druk – gebonden, 38p. – Oorspronkelijk uitgegeven als De maanden onzer jaren van Folgore da San Gimignano, L.J.C. Boucher, 1958, herdruk 1960. De uitgave in de Kleine Bellettrie Serie is een ongewijzigde herdruk daarvan. De titel op het omslag is om typografische redenen verkort. In 1987 opgenomen in Romaanse sonnetten. Folgore da San Gimignano, Luis de Camões, Francisco de Quevedo, Meulenhoff, 1987.

Werfel, Franz, Niet de moordenaar…. Vertaald uit het Duits door Pieter Beek, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1972. 1e druk – gebonden, 185p.

Yourcenar, Marguerite, Alexis. Of de verhandeling over de vergeefse strijd. Vertaald uit het Frans door Theo Kars, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1971. 1e druk – gebonden, 105p. – In 1981 verscheen een 2e, herziene druk.

Yourcenar, Marguerite, Vertellingen uit het Oosten. Vertaald uit het Frans door Jenny Tuin, Athenaeum – Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1982. 1e druk – gebonden, 107p.

Geplaatst op 18 mei 202018 mei 2020 door Danny Habets

Le Figaro Artistique (1923-1924)

Een van de aangename zaken tijdens het schrijven van mijn afstudeerscriptie (1995-1996) was het dagenlang bladeren en lezen in kranten en tijdschriften uit de jaren ’20 en ’30 van de vorige eeuw (op zoek naar berichten en artikelen over mijn onderwerp).

Veel van de tijdschriften die ik raadpleegde waren fraai ingebonden, soms zelfs in lederen banden, waardoor ze extra lekker roken. De combinatie oud papier en leder levert soms een onweerstaanbare geur op en associeer ik nog altijd met die gelukkige tijd in de leeszaal van de Universiteitsbibliotheek Nijmegen.

Onlangs liep ik tegen een stevig en groot boek aan, indrukwekkend vanwege de afmetingen: 225 x 300 mm, maar ook de halfleren, marokijnen band met de horizontale ribben op de rug. Daar bleek een reeks ingebonden tijdschriften in te zitten.

Voor- en achterplat zijn gemarmerd, evenals de schutbladen binnenin. Ter extra versteviging zijn er extra schutbladen toegevoegd van degelijk papier (met watermerk “AL”).

De binnenkant van de band vermeldt een signatuur: “C. Meyrueis | 4 Rue du Havre” en het getal 60. De naam verwijst mogelijk naar een boekhandel die in de 19e eeuw al bestond: Librairie Charles Meyrueis.

Een kunstsupplement uit 1923-1924

Mijn interesse was o.a. gewekt door de rugtitel: Le Figaro Artistique (1923-1924). Het blijkt te gaan om de eerste jaargang van een specifiek aan de kunsten gewijd, luxe uitgevoerd kunstkatern van dagblad Le Figaro, te verschijnen op donderdagen. De afleveringen bestrijken ruim een jaar en lopen van No. 1 tot en met 43 – daar kom ik zometeen nog op terug. Volgens de Franse Wikipedia heeft de bijlage bestaan tot en met september 1926.

Zoals in No. 1 wordt vermeld, waren eerder 3 losse afleveringen verschenen van dit supplément artistique, die zó succesvol waren (dont le succès a depassé toutes nos previsions), dat men besloot er een periodieke “definitieve” versie van te maken, een Nouvelle série. Het was nadrukkelijk de bedoeling dat de afleveringen in een jaarband (reliure) zouden worden verzameld – zouden al die lezers en abonnées zo’n luxe band hebben gehad? Een op internet aangeboden exemplaar laat wel precies zo’n zelfde band zien.

Verschijning – onregelmatig

In principe verschijnt het supplement wekelijks, op donderdag. De eerste 5 nummers verschijnen inderdaad in elkaar opvolgende weken, tussen 31 mei en 28 juni.

Dan valt er een gat, numéro 6 verschijnt pas op 26 juli. Mogelijk heeft het met de zomerperiode te maken. In het tijdschrift is er niets over terug te vinden (een jaar later, in no. 43, wordt wél zoiets gemeld – zie verderop).

Na No. 6 valt er echter een nog groter gat: pas op 1 november verschijnt er weer een aflevering, No. 7 – opvallend is dat men in de kopregels november als maand 10 schrijft: “1-10-23” en het erop volgende nummer: “8-10-23”. Pas in no. 9 (15 november) herstelt men deze drukfout. Zou de intentie zijn geweest al in oktober de reeks een herstart te geven, maar was de wens de vader van de gedachte?

De titel van het tijdschrift is dan ook veranderd van Le Figaro – Supplément Artistique in Le Figaro Artistique – Revue Hebdomadaire. Dat laatste (“weekblad”) duidt de intentie aan wekelijks te gaan verschijnen. Daarnaast lijkt het erop dat de gratis variant niet haalbaar bleek op de langere termijn en dat men nu kiest voor een professionelere publicatievorm, waarvoor betaald moet worden (zie verder volgende paragraaf). De typografie van de voorpaginakop is ook gewijzigd. Al met al een trendbreuk met de eerdere afleveringen. Ook in No. 7 is geen toelichting te vinden; mogelijk heeft men de lezers geïnformeerd in het dagblad.

Vanaf 1 november verschijnt het weekblad, dat steeds uit 16 bladzijden bestaat, daadwerkelijk elke week. Het laatste nummer dat in die eerste jaargang verschijnt is No. 43 (waarom het er geen 52 zijn, is hierboven duidelijk geworden). In No. 42 en 43 wordt medegedeeld dat tijdens de zomervakantie geen afleveringen zullen verschijnen, “zoals vorig jaar” (comme l’an passé), en dat begin oktober (!) het eerste nummer van het volgende seizoen zal verschijnen.

Vanaf nummer 11 (29 november 1923) is de ondertitel overigens wederom veranderd: van Revue hebdomadaire naar Revue illustrée, alsof men zich niet meer wilde laten vastleggen op de wekelijkse frequentie en misschien wel om het aantrekkelijke te laten klinken (plaatjes!).

Betaald of niet?

In nummer 1 vermeldt de redactie vol trots dat dit fraaie supplement gratis is en dat de lezer of abonnee er niets extra voor betaalt:

Ce supplément ne doit pas être vendu à part. Il est délivré, sans augmentation de prix, à tout acheteur et envoyé gratuitement à tous les abonnés du FIGARO quotidien.

Dat standpunt houdt men niet lang vol. Vanaf No. 7, als na maanden weer eens een aflevering verschijnt, moet er opeens Fr. 0,25 betaald worden. Dat blijft een tijdje de prijs, tot en met No. 22 (d.d. 14-02-1924).

Vanaf No. 23 wordt er een onderscheid gemaakt tussen abonnementen en losse verkoop. Jaarabonnees betalen in Frankrijk en Franse koloniën 30 en in het buitenland 50 francs per jaar. Vanaf No. 24 kosten losse afleveringen Fr. 0,75 – een verdrievoudiging van de eerdere prijs! Deze prijs blijft voor de rest van de jaargang op dat niveau.

Inhoud van het blad

Het weekblad is veelzijdig, bedoeld voor een breed publiek, en omvat met name de beeldende kunsten, maar er is ook aandacht voor muziek – al is dat meestal beperkt tot vermeldingen van uitvoeringen achterin.

Het leeuwendeel wordt echter ingenomen door schilderkunst, sculptuur en architectuur. Dit kunnen zowel grote artikelen zijn, van 1 tot 3 pagina’s, als korte stukjes van een halve tot anderhalve kolom. De artikelen zijn geschreven in heel toegankelijk Frans. Veel aandacht is er ook voor tentoonstellingen, veilingen en galerieverkopen. Er is aandacht voor zowel westerse als oosterse kunst (b.v. Hokusai), voor zowel oude als nieuwe kunst. Het blad bevat ook advertenties, met name op de laatste pagina’s, vaak van kunsthandels en galeries.

Vormgeving

Opvallend aan het magazine zijn de fraaie, zij het nog zwart-witte, afbeeldingen, met name op de voorpagina. Deze zijn vaak haarscherp en geven een goed beeld van het afgebeelde kunstwerk.

Meestal zijn het schilderijen die op de voorpagina staan, maar soms ook een beeld of een kunstige binnenruimte in een bepaalde stijl. Aan de afgebeelde schilderijen (zie ook boven) is af te lezen dat men bepaald niet preuts was in de keuzes.

Een mysterieus schilderij

Van een van de afgebeelde schilderijen wilde ik meer weten, onderstaand Portrait de jeune femme inconnue van Jean-Marc Nattier (1685-1766), een schilder die ik nog niet kende – maar ik ben ook maar een leek.

Ik wilde het schilderij ook wel eens in kleur zien. Een korte zoektocht op het internet leverde mij van deze schilder wel een hele reeks andere portretten op, veelal prachtige vrouwen liefdevol in beeld gebracht, maar niet dat van hierboven. Misschien omdat het in particuliere handen is? Of is het verloren gegaan? Of inmiddels aan iemand anders toegeschreven?

Besluit

Er valt kortom veel te ontdekken aan deze verzameling tijdschriften. Je komt even wat dichterbij het verleden, leest over exposities en uitvoeringen van toen, over kunst waar men graag aandacht aan besteedde. Dat van het weekblad – potentieel toch kwetsbaar als los katern – toch een jaargang zo mooi is gebleven, is zeker te danken aan de stevige band die eromheen zit.

Veel mensen gooien tijdschriften na verloop van tijd weg. Daarom kunnen dit soort uitgaven wel enigszins schaars worden. Op de welbekende kanalen Boekwinkeltjes en Antiqbook is een enkel los exemplaar te koop, op AbeBooks zijn met name losse exemplaren uit latere jaren (1930 en verder) verkrijgbaar, 2 sets met ingebonden jaargang 1923-1924 (van $ 50 / € 45 tot $ 176 / € 158), en een driedelige set met de jaargangen 1923-1926 (voor $ 174 / € 161). Dan voelt het nog beter als je zoiets vindt voor slechts enkele euro’s, en het levert uren lees-, kijk- en bladerplezier.

Geraadpleegde werken

Helga Jeanblanc, Des allemands dans l’industrie et le commerce du livre à Paris : 1811-1870, via Google Books.

Geplaatst op 15 mei 202015 mei 2020 door Danny Habets

En waar laten we al die boeken?

Elke verzamelaar loopt er wel eens tegen aan: de kasten zijn vol, en nu? Waar laten we toch al die boeken? Ik heb al heel verschillende oplossingen toegepast: van het wegdoen van boeken tot en met nog meer kasten kopen, maar elk van deze methodes heeft ook weer zijn beperkingen. Je kunt nog kasten, kastjes, rekken en vitrines in het midden zetten, maar niet iedereen heeft daarvoor de ruimte of een partner die dat tolereert.

In de loop der jaren wordt men creatiever: de boeken zodanig ordenen dat er meer planken in een kast passen. Sinds 2014 maak ik gebruik van een flexibel systeem van stellingen. Toen ik daarmee begon had elke kast 7 planken vol boeken. Bij de literaire romans kun je de planken vaak dichter op elkaar laten aansluiten: met een beetje passen en meten ben ik voor een deel van de kasten uiteindelijk uitgekomen op 9 lagen, met boeken die een ongeveer gelijke hoogte hebben, zoals hieronder zichtbaar is.